Helpen of handelen

Ik heb het jaarrapport van het afgelopen jaar onder ogen en zie daarin onze bijdrage aan de gezamenlijke hulporganisaties met betrekking tot de Tsunami. Het is de eerste keer dat we een dergelijk initiatief financieel gesteund hebben en ik heb er nog steeds gemengde gevoelens over. Niet de wijd verspreide ongemakkelijke gevoelens over hoeveel er daadwerkelijk terecht komt op de plek van bestemming en hoeveel er aan de strijkstok blijft hangen. Nee, het gaat om een veel basaler gevoel van twijfel, twijfel over wat ik eigenlijk aan het doen ben, of liever gezegd gedaan heb.... Als ik me afvraag wat mijn intentie was om te storten en hoe begaan ik daarna nog ben geweest met het project, dan zie ik minder fraaie dingen van mezelf. Het storten gaf me hoofdzakelijk een stuk gemoedsrust, in de zin van een goed gevoel over mezelf hebben. Nadien heb ik me er, eerlijk gezegd, nooit meer mee bezig gehouden.....

Dichter bij huis, met grotere regelmaat en betreffende kleinere giften, is er de confrontatie met collectanten. Als er iemand aan de deur komt om me te vragen een bijdrage te leveren aan één of ander goed doel, hoe zuiver is dan mijn werkelijke intentie als ik, haast routinematig, de muntstukken, of in uitzonderingsgevallen het papiergeld, in de daarvoor bestemde gleuf van de kunststof bus deponeer? En in wiens behoefte ben ik daarmee daadwerkelijk aan het voorzien? Hoe vaak is mijn gedachte bij het geven van een gift werkelijk bij de hulpbehoevende groep of instantie en hoe vaak is mijn gift afhankelijk van wie er aan de deur komt om me om een bijdrage te vragen?

De bovenstaande financiële steunbetuigingen zetten me aan het denken over helpen in het algemeen. De Van Dale onderscheidt ‘helpen’ van ‘handelen’. ‘Helpen’ kan gezien worden als een handeling waarmee je iemand bijstaat. En dat is wellicht ook direct de reden waarom we dat verschil graag willen aanbrengen. ‘Helpen’ geeft iets extra’s aan je handelen, iets onbaatzuchtigs, iets nobels, je inzetten voor een ander. Maar wat als blijkt dat menige vorm van ‘helpen’ direct of indirect, bewust of onbewust, minder altruïstisch is dan we denken en vooral doordrenkt is van eigenbelang. Wat als onze vele acties die de term ‘hulp’ dragen vooral onszelf bijstaan, ons ego van dienst zijn, ons zelfbeeld versterken of onze eigen worstelingen met persoonlijke irritaties of ongemak omzeilen of draaglijk maken simpelweg door ons te focussen op de situatie van een ander, alles onder de koninklijke noemer ‘helpen’......

Als het werkwoord ‘helpen’ in onze maatschappij zo vertroebeld is, kunnen we het dan niet beter afschaffen en ons beperken tot een alomvattend ‘handelen’? De kans bestaat dat minder mensen dan nog een helpende of handelende hand zouden uitsteken, simpelweg omdat er geen eer meer mee te behalen valt. Er is echter ook een kans dat onze handelingen, eenmaal ontdaan van het onderscheid en het juk van de extra verwachtingen, zich ineens manifesteren vanuit een soort vanzelfsprekendheid, een natuurlijk en accuraat handelen op hetgeen zich aandient zonder voorbedachte rade, zonder hulpbesef. En wellicht zouden juist deze spontane handelingen van zo’n wonderbaarlijke en zuivere schoonheid doordrenkt zijn, dat ze werkelijk de titel ‘helpen’ weer zouden verdienen. Alleen zou er dan hoogstwaarschijnlijk niemand meer zijn die zich druk maakt om dat nuanceverschil......